Sağ ve sol yanda bel bölgesinde bulunan böbrekler fasulyeye benzeyen şekli ile karının arka duvarını oluşturan kasların hemen önünde, barsakları saran periton zarını arkasında (retroperitoneal bölgede) bulunan kırmızı-kahverengi organlardır.

Anatomik bazı özellikler:

1. Sağ böbrek üzerinde karaciğer olması nedeniyle sol böbreğe göre biraz daha düşüktür ve birazcık ufaktır.
2. Sol böbrek diaframın altında ile dalak organının arkasındadır.
3. Her iki böbreğin üst kenarlarında böbreküstü bezi (adrenal bez, surrenal bez) adı verilen ve vücut için çok önemli homronları üretern salgı bezleri vardır
4. Böbreğin bir kapsülü vardır ve bunun çevresinde de perinefritik yağ dokusu denilen bir yağ katmanı vardır. Bu yağ katmanı Gerota fascias’sı denilen bir zar ile çevrelenmiştir.

Böbreklerin asıl fonksiyonu

1. Kandaki zararlı maddeleri filtre etmek ve nitrojen  -içeren amonyum ve üre gibi maddeleri de idrar şeklinde atmaktır. Ayrıca vücudun asid- baz dengesi ile tuz ve su dengesinin sağlanması ve devamlılığından da sorumludur.
2. Böbrekler kan yapıcı hormon olan Eritropoetin ve Kalsitriol hormonlarını salgılar.
3. Kan basıncı (tansiyon) kontrolünde etkili olan Renin isimli enzimi de salgılar.

İdrar, böbreklerden idrar kesesine (mesane) üreter adı verilen kanallar vasıtasıyla taşınır.

Resim-1: Sağ ve sol böbrek damar yapıları, idrarı mesaneye taşıyan üreter kanalcığının böbrekten çıkışı

Böbreğin bir kapsülü vardır. Böbrek kapsülü denir. Bunu saran böbrek etrafı yağ dokusu (perirenal yağ dokusu) vardır. Bu yağ dokusunu saran “Gerota” fasciası adı verilen bir zar vardır. Bu yapıyı da pararenal yağ dokusu kaplamaktadır. Bu katmanlar özellikle böbrek kanserinin evrelendirilmesinde önemlidir (Resim-2).

Resim-2: Böbreği saran kapsül, çevre yağ dokusu ve onu da saran Gerota  zarı

Böbreği saran katmanlarını yanı sıra, böbreğin iç kısmını oluşturan oldukça kompleks yapılar ve bölümler vardır.

Böbreğin iç yapısında böbrek parankimi denilen etli, kahverengi-kırmızı olan kısım vardır. Ve bu dış bölümünde korteks, iç bölümünde medulla olmak üzere iki anabölümden oluşur. Korteks bölümü, üçgen şeklindeki renal piramid olarak bilinen yapılar tarafından bölünür (Resim-3).

Renal piramid denilen bölümlerin içinde kanı süzerek idrarın ilk bölümünü oluşturan mikroskobik süzgeçlerin uzun tüp kısımlarının birleşmesi ile oluşan toplayıcı tüpler bulunur. Ve bu toplayıcı tüpler Minör kaliks içine açılır ve bu bölgeye de renal papilla denir. Birkaç minör kaliksin birleşmesi ile majör kaliksler oluşur. Korteks dokusu içinde oluşturulan idrar majör kalikslerden böbreğin havuzu da denilebilecek renal pelvise gelir ve buradan da mesaneye üreter ile nakledilir.

Böbreğin genellikle tek bir atar damarı ve tek bir toplar damarı vardır. Ancak bazı insanlarda böbreğe ekstra gelen bir arter (atar damar) ya da böbrekten dökülen iki ya da üç tane toplar damar olabilir. Özellikle damar yapısının detayları, böbrek koruyucu tümör cerrahisinde çok önem taşımaktadır.

Resim-3: Sağ böbreğin iç yapısının detayları fotoğraf ve resim eşliğinde daha rahat anlaşılır şekilde gösterilmektedir. Korteks ve medulla ilişkisi, renal piramidin ne olduğu ve kaliks yapıları anlatılmaktadır.

Böbreğin atar damarı oldukça önemli miktarda kanı böbreğe taşır ve kortekse kadar dağıtır. Bu atar damardan gelen kandaki zararlı maddeler korteks içindeki “Glomerül” adı verilen ve her bir böbrekte yaklaşık 1 milyon adet bulunan süzgeçlerde süzülür. Süzülen sıvı tüplerden geçerek toplayıcı tüpler vasıtasıyla kalikslere ulaşırken, sıvının geri emilmesi ve farklı tuzların atılması ile son halini idrar adını alır. (Resim-4)

Resim-4: Sol renal korteks, medulla ve atar damarı süzen glomerül ile tüplerin yani nefronun böbrek içindeki lokasyonu.

Glomerül Yapısı (Böbreğin süzgeçleri)

Bowman kapsülü denilen bir kapsül içinde bulunan artar damarcık topağına glomerül denilir. (Resim-5). Buraya gelen kan “Podosit” hücreleri arasından süzülür ve süzgeçten süzülen sıvı idrarı oluşturmaya başlar. Bu süzülen sıvı ile beraber atılacak maddeler, tuzlar, elektrolidler de (Sodyum, Potasyum, Klorür, Kalsiyum gibi) süzülür.

Nefrit denilen böbrek hastalıklarında bu damarlarda skar (nedbe) yapısı gelişir ve kan süzülemeyince böbrek fonksiyonu azalmaya başlar.

Resim-5: Böbreğin korteks kısmında olan ve her bir böbrekteki sayıları birer milyon adet olan glomerül yapısı ve bölgesel skar dokusu oluşmuş ve kısmi yetersizliğe gitmiş bir glomerül yapısı

Glomerül yapısının mikroskobik görüntüsü ve elentron mikroskobik görüntüsü süzgeç yapsının daha da iyi anlamayı sağlayacaktır (Resim-6)

Resim-6: Glomerül yapısının mikroskobik ve elektron mikroskopik görüntüsü

Genellikle tek bir atar damardan böbreğe giren kan ilk planda 5 ana kola ayrılır ve ardışık olarak interlober, arkuat, interlobuler arterlere dallanır (Resim-7).

Resim-7: Böbrek atar damarının dalları

Bu dalların tomografi ile edilen ve kişiden kişiye değişen anatomik özellikleri, robot yardımlı parsiyel nefrektomi (nefron koruyucu böbrek tümör cerrahisi) ameliyatlarında sadece bölgesel damarın kontrolü açısından önem arz etmektedir.

 

BÖBREK KANSERİ NEDİR?